Gustaw Herling-Grudziński - Inny świat

Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego to chyba jedyna książka, która moje sentymentalne podejście zawdzięcza polskiemu systemowi edukacji. Poznałam tą niesamowitą pozycję literacką jeszcze w czasach liceum, towarzyszyła mi ona podczas pracy nad prezentacją maturalną i długo, długo tkwiła gdzieś w odmętach mojej pamięci. Kiedy ślad po niej zaczął się w moim umyśle zacierać nadszedł idealny moment by przypomnieć sobie lekturę – tym razem w odświeżonej wersji i nowym wydaniu.

Ostatnio jestem na bieżąco z literaturą dotyczącą tak czasów stalinowskiej Rosji, jak przeżyć i wspomnień z rosyjskich łagrów. Dzięki lekturze takich książek jak Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, czy też Poślij chociaż słowo, wszystkie zdobyte informacje na temat działania systemu stalinowskiej dyktatury zaczęły układać mi się w logiczną(?) całość. Herling-Grudziński snuje opowieść na temat swojego osadzenia w rosyjskim łagrze w Jercewie, a tym samym przybliża czytelnikom, wspólne dla wszystkich osadzonych, emocje i zachowania, których istnienie można wyjaśnić i usprawiedliwić, tylko i wyłącznie tym, że osoby których one dotyczą przebywały latami w tak niewiarygodnie dramatycznym i wynaturzonym miejscu, jak łagier. Sensem istnienia tych specyficznych więzień było w miarę szybkie i skuteczne łamanie ducha ludzkiego. Wszyscy osadzeni przechodzili przez takie samo piekło, i w zasadzie tylko od ich wytrzymałości zależało to jak szybko znajdą się w Trupiarni, czyli na końcu łagrowskiej drogi.

Grudziński, być może nie jest mistrzem , jeśli chodzi o styl i narrację. Jednak bolesna i do bólu rzeczywista prawda, która uwydatnia się w zawartych w Innym świecie treściach nie może zostać niedoceniona. Trzeba także pamiętać, że książka ta ukazała się po raz pierwszy w 1953 roku, czyli stosunkowo dawno temu – w czasach, kiedy ludzie posługiwali się nieco odmiennym od obecnego językiem – przynajmniej w kontekście składni i leksyki. Nic więc dziwnego, że współczesnych czytelników może nieco uwierać styl Grudzińskiego. Nie mniej jednak Inny świat był, jest i będzie jedną z najciekawszych książek dotyczących tematyki obozowej.

Nowe wydanie (z 2003 roku) Wydawnictwa Literackiego wzbogacone jest o wywiad z autorem przeprowadzony przez Włodzimierza Boleckiego. Stanowi on wyśmienity dodatek i doskonałe wprowadzenie do treści zawartych w książce. Rozmowa ta pozwoliła Grudzińskiemu na ustosunkowanie się do swojej twórczości oraz przeżyć i spojrzenie na nie z perspektywy lat, wydaje się też że wraz z upływem lat autor niektóre zdarzenia interpretuje już nieco inaczej.

Co bardziej wrażliwi czytelnicy, powinni książkę tę omijać szerokim łukiem, przede wszystkim dla tego, że nie znajdą w niej kwiecistych i chwytających za serce opisów. Czytanie o traumatycznych przeżyciach więźniów z Jercewa nie jest równoznaczne z obudzeniem się w czytelniku pełnej empatii dla nich. Jest to skutek tego, że w tak nieludzkich warunkach człowiek przestaje być człowiekiem. Grudziński nie usprawiedliwia swoich zachowań i nie tłumaczy też innych więźniów, jedyne momenty kiedy próbuje warunkować jakoś szerzenie się donosicielstwa, prostytucji itp to fragmenty opisujące dogłębnie sposób działania systemu jakim rządziły się obozy pracy. Wszystkie inne opisy są raczej beznamiętnym przekazywaniem obserwacji obozowego życia. Możliwość analizy i oceny autor pozostawia całkowicie w rękach odbiorcy.

Inny świat to książka przejmująca, pełna trafnych spostrzeżeń, błyskotliwa ale także okrutna i wyprana z emocji. I właśnie te cechy sprawiają, że powinna się ona znaleźć na półce każdego czytelnika zainteresowanego historią.

Na plus:

- przejmujące świadectwo życia w łagrze

- dokładna

- oparta na wspomnieniach autora

- zawiera ciekawy wywiad z autorem

- wyczerpująca

- z własnej obserwacji zauważyłam, że wiele informacji zawartych w tej książce pokrywa się z tymi ukazanymi w innych pozycjach literatury faktu dotykających tego problemu

Na minus:

- kilka błędów ortograficznych (rozdzielne pisanie nie z przymiotnikami)

Ocena: 6/6

Autor: Gustaw Herling-Grudziński

Tytuł: Inny świat

Cykl: Lekcja Literatury

Liczba stron: 356

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie 2003

Cena: 32,00zł