Alan Dean Foster - Obcy. Ósmy pasażer Nostromo

„Co było pierwsze jajko czy kura? Alien versus Alien, czyli jaki jest sens pisania książek na podstawie filmów”

W 1979 roku światło dzienne ujrzał film, który miał na zawsze zmienić ludzkie postrzeganie przedstawicieli obcych cywilizacji. Trzy lata później na ekranach kin pojawiło się przerażające „Coś”, a w 1986 roku „Crittersy”, które choć miały straszyć wzbudzały zgoła inne emocje. Jednak żadna z kreatur nie mogła przebić tej znanej z filmu „Obcy. Ósmy pasażer Nostromo”. Niesamowite stworzenie, które potrafi dostosować się do każdych warunków; jest wszystkożerne, choć najlepiej smakuje jej ludzkie mięso; do tego jest cholernie inteligentne, sprytne i odporne. Idealna maszyna do zabijania. Jeśli właśnie taki miałby być nasz pierwszy kontakt z  obcą cywilizacją to marny nasz los!

To właśnie za sprawą tej istoty w 1997 roku pokochałam filmy z gatunku science-fiction. I od tamtej pory, a minęło już piętnaście lat, wciąż wracam do fantastycznej quadrologii o zabójczym Obcym. W roku 1992 warszawskie wydawnictwo Alfa wydało książkę, która miała stanowić gratkę dla polskich fanów wyżej wymienionego tytułu. Alan Dean Foster postanowił zbeletryzować scenariusz filmu Ridleya Scotta. Choć nigdy nie byłam zwolenniczką takiego zabiegu, co więcej nie widziałam w tym sensu, to właśnie lektura tej pozycji pozwoliła mi zmienić zdanie o książkach pisanych na podstawie filmów.

Tak rodzi się legenda.

Niezmierzony kosmos. Czarna głębia, którą przemierza statek transportowy z pogrążoną w głębokim śnie załogą. Niespodziewanie Nostromo odbiera tajemniczy sygnał z nieznanej planety i podejmuje decyzję o wybudzeniu siedmiorga pasażerów z hibernacji. Wydaje się, że ów sygnał, który jest w kółko nadawany przez niewiadome źródło to „SOS” – załoga ma, więc obowiązek udzielić pomocy. Kapitan decyduje się wylądować na nieprzyjaznej planecie. Decyzja ta okaże się najgorszą w całym jego życiu…

Na poszukiwania źródła wyrusza trzech członków ekipy, jeden z nich wraca z przyczepionym do twarzy żywym organizmem, który wydaje się nie robić mu zbytniej krzywdy. Ofiara jest po prostu nieprzytomna, a pająkowata istota utrzymuje ją przy życiu. Po jakimś czasie stwór umiera, a jego „zakładnik” od tak budzi się i jedyne co mu dolega to lekka amnezja. Jednak to nie koniec dziwnych wydarzeń. Okaże się, że ta przypominająca kościstą ludzką dłoń istota to najmniejszy kłopot, któremu będą musieli stawić czoła. Czy załoga Nostromo poradzi sobie z najdzikszym drapieżnikiem, z jakim przyszło się do tej pory spotkać przedstawicielom ludzkiej rasy?

Choć fabuła filmu „Obcy. Ósmy pasażer Nostromo” może się wydawać banalna, to jednak była ona swojego rodzaju unikatem w roku 1979, a świetnie rozpisany scenariusz oraz doskonała ekranizacja sprawiły, że mimo upływu lat jest to nadal jeden z najlepszych i najbardziej przerażających filmów science-fiction. Nic, więc dziwnego, że książka Alana Fostera pod tym samym tytułem, okazała się zaskakująco dobra. Oczywiście, pisarz mógł nie udźwignąć ciężaru sukcesu, jaki odniosło dzieło Scotta. Należy jednak pamiętać, że Foster już wcześniej pisywał opowieści rozgrywające się w kosmosie, nie był to więc jego debiut w tym gatunku. Co więcej, jest on autorem kilkunastu dobrze przyjętych literackich adaptacji filmów np. „Gwiezdne wojny”, „The Thing”, „Krull”.

I tak dzięki fantastycznemu scenariuszowi, rzeszy ludzi pracujących na planie filmu „Ósmy pasażer Nostromo” oraz autorowi poczytnych książek, Obcy przeszedł do legendy i przeraził oraz nadal przeraża nie tylko miłośników kina, ale także literatury…

Słowo kontra obraz.

Na początku było słowo. Powstał scenariusz do filmu, następnie został on przełożony na ruchome obrazy, a ostatecznie historia zatoczyła koło, kiedy to jakiś pisarz wpadł na pomysł, że ów obraz da się znów przełożyć na słowo pisane, w bardziej przystępnej dla czytelników formie niż pierwotny scenariusz. Warto pamiętać, że już w początkach kina twórcy filmowi uciekali się do ekranizowania literatury. Natomiast adaptacje filmów do literatury stały się popularne stosunkowo niedawno. Przyjęło się jednak, że reżyserzy mają większe pole manewru, natomiast twórcy adaptujący scenariusze nie są w stanie niczym zaskoczyć. Nic bardziej mylnego. Teorię tę udało się obalić Alanowi Fosterowi, który pisząc książkę „Obcy. Ósmy pasażer Nostromo” postawił na ukazanie i pogłębienie tego co w przypadku ruchomych obrazów jest trudniejsze do wykonania i niekoniecznie jednoznaczne, czyli przeżyć wewnętrznych bohaterów. Dzięki jego wersji tej historii, czytelnicy są w stanie poznać bliżej i utożsamić się z postaciami. Zresztą autor książki pokusił się też o niewielkie, ale widoczne zmiany w fabule. Dzięki uzupełnieniu, jakie serwuje fanom Obcego Foster, opowieść o bezlitosnej istocie z kosmosu nabiera głębi.

Należy pamiętać, że Ridley Scott zatrudnił przy realizacji „Obcego” mało znanych wtedy aktorów, rozpoczynających dopiero swoją karierę. Chciał tym samym uniknąć kojarzenia ich z poprzednimi rolami, co często ma ogromne znaczenie przy tworzeniu filmu i budowaniu wizerunku bohaterów. Przez taki właśnie zabieg po obejrzeniu „Obcego. Ósmego pasażera Nostromo” widz może mieć wrażenie, że postacie są dosyć mało skomplikowane, gdyż informacji o nich w fabule filmu jak na lekarstwo (odwrotnie niż u Fostera). Dlatego, tak doskonale czytało mi się literacką wersję „Obcego”.

Warto, czy nie warto przekładać scenariusze filmowe na prozę?

Nie wiedzieć czemu zawsze byłam przekonana, że takie manewry są całkowicie pozbawione sensu. Wydawało mi się, że literackie adaptacje kultowych filmów wieją nudą na kilometr, bo przecież czytelnik zna już fabułę, a sama adaptacja polega na tym żeby opisać krok po kroku przebieg zdarzeń. Dopiero niedawno uświadomiłam sobie fakt, że istnieją na tym świecie ludzie nieposiadający w domu telewizorów, nie chodzący do kin, nieoglądający po prostu tego, co oferuje magia ruchomych obrazów, natomiast zaczytujący się godzinami w lekturach różnego typu. Czemu świat miałby odmówić im przyjemności poznania tak fantastycznych historii, jak właśnie „Obcy”, „Gwiezdne wojny”, czy z innej beczki „Stowarzyszenie umarłych poetów”. Zdecydowanie zmieniam zdanie o beletryzowaniu scenariuszy. Żałuje też, że tak późno spotkałam się z twórczością Alana Deana Fostera, ponieważ jest to autor, posiadający umiejętność perfekcyjnego budowania napięcia w opowieści którą snuje.

W przypadku „Obcego”, udało mu się ożywić tę historię, nadać jej głębszego wyrazu i spotęgować napięcie. Uważam, że każdy fan tej kosmicznej sagi powinien posiadać tę książkę w swojej kolekcji. Ba! Jeśli jeszcze nie widziałeś filmu to z powodzeniem możesz sięgnąć po książkę, która przeniesie cię w mroczną i tajemniczą otchłań kosmiczną. Ja natomiast na te długie zimowe wieczory zaopatrzyłam się w dwa kolejne tomy znanej historii i naprawdę nie mogę doczekać się, by po nie sięgnąć.

Felieton ukazał się w najnowszym numerze GRABARZA.